افزودنى هاى نامطلوب در كمين سلامت

افزودنى ها، موادى هستند كه در صنعت به عناوين مختلف براى مقاصد گوناگون به انواع غذاها و خوراكى ها اضافه مى شوند كه تعداد و انواع آنها كم نبوده و حتى زمانى تعداد آنها حدود ۴ هزار نوع تخمين زده مى شد، اما كم كم تعدادى از آنها از رده مصرف خارج شدند چرا كه ثابت شد برخى از اين مواد مى توانند موجب اختلالاتى شوند. علاوه بر افزودنى هاى عمدى، افزودنى هاى غيرعمدى و همچنين افزودنى هايى كه در حين فرآورى وارد مواد غذايى مى شوند هم وجود دارند كه مصرف آنها نيز مى تواند آثار سوء داشته باشد. بر اين اساس، افزودنى ها را به چند دسته تقسيم كرده اند.

مواد افزودنى عمدى

رنگ هاى مصنوعى، اسانس ها، مواد معطر، ادويه ها و چاشنى ها، طعم دهنده ها، مواد سفيدكننده، آنتى اكسيدان ها، مواد نگهدارنده، مواد پركننده و حتى مواد مغذى از جمله افزودنى هاى عمدى به شمار مى آيند كه همگى براى بهبود ويژگى هاى مورد نظر مصرف كننده به بيشتر مواد غذايى افزوده مى شوند. اين مواد اگرچه منجر به افزايش ماندگارى و خوش آب و رنگ شدن محصول مى شوند، اما متأسفانه برخى از آنها به شكل نسبى سمى بوده و به علت خاصيت تجمع تدريجى در بافت هاى بدن، در درازمدت بسيار مخرب خواهند بود و مى توانند مسموميت ها و عوارض مزمن براى مصرف كننده ايجاد كنند. از همه بدتر آن كه اين مواد داراى اثرات خفيف بوده و عوارض ناشى از آنها در حدى نيست كه مصرف كننده بزودى متوجه شود. اين مواد به تدريج اثرات سويى در بدن از خود به جا مى گذارند كه هيچ پزشك حاذقى هم نمى تواند علت و منشأ آن را تشخيص دهد. از اين رو، بهتر است از مصرف مقدار زياد مواد غذايى صنعتى در يك زمان يا مصرف مداوم آنها در طولانى مدت خوددارى كنيد.

مواد افزودنى غيرعمدى

حشره كش ها، قارچ كش ها، جونده كش ها و غيره در كشاورزى موارد مصرف گوناگون دارند و بسيارى از مواد غذايى مصرفى روزانه ما ممكن است به مقاديرى از اين سموم آلوده باشند. اين سموم مى توانند در بافت هاى گياهى ذخيره شوند بدون اين كه آسيب آشكارى به آنها برسانند، اما به محض آن كه مصرف كننده از اين قبيل مواد استفاده كند، امكان مسموميت و گاه بيمارى وجود دارد. از سويى، سموم دفع آفات نباتى ممكن است از طريق گياهان خوراكى وارد غذاى دام شده و موجب آلودگى گوشت، شير و تخم مرغ آنها شود. مصرف اين مواد از سوى انسان مى تواند موجب عوارض ناگوارى شود. گاه براى نگهدارى مواد غذايى از آفت كش هاى انبارى استفاده مى شود كه هر چند بيشتر آنها داراى وزن مولكولى كم و فرار هستند، اما مصرف بى رويه آنها ممكن است سلامت مصرف كننده را به خطر اندازد. دسته ديگرى از مواد افزودنى غيرعمدى آنتى بيوتيك ها و هورمون ها هستند كه بويژه در دامدارى هاى غيربهداشتى بسيار كاربرد دارند. اين مواد هم مى توانند وارد شير يا گوشت دام شوند.
بر اين اساس، مصرف كنندگان بايد محصولات گياهى و دامى خود را از اماكن مطمئن و معتبر در بسته بندى هاى بهداشتى كه داراى مشخصه تاريخ مصرف، مجوز بهداشت، مهر استاندارد و آدرس كامل كارخانه عرضه كننده است، تهيه كنند.

آلودگى هاى شيميايى در كارخانه ها

يك نمونه از اين آلودگى ها در كارخانه هاى روغن نباتى مشاهده مى شود. براى استخراج روغن از دانه هاى روغنى، از حلال هاى روغن استفاده مى شود. پس از استخراج روغن، لازم است حلال را از روغن جدا كنند. چنانچه جدا كردن حلال به صورت كامل انجام نشود، روغن به دست آمده بسيار پرخطر خواهد بود.

دود دادن مواد غذايى

براى نگهدارى برخى مواد غذايى مانند گوشت، ماهى، سوسيس، كالباس و گاهى براى خشك كردن و بهبود طعم برنج آنها را دود مى دهند. بايد توجه داشت كه دود حاوى متجاوز از ۲۰۰ نوع ماده شيميايى مختلف است كه برخى از آنها براى سلامتى انسان بسيار مضر و حتى سرطان زا است. اگر از مصرف محصولات دودى لذت مى بريد، فقط گاهى و به مقدار كم از آنها استفاده كنيد، چرا كه بدترين عارضه مصرف اين گونه محصولات سرطان زايى آنها مى باشد.

پرتودهى مواد غذايى

در صنايع غذايى گاهى از اشعه يونيزه براى سالم سازى مواد غذايى مانند پاستوريزاسيون، استريليزاسيون، انگل كشى، حشره زدايى، جلوگيرى از جوانه زدن سيب زمينى و پياز يا براى ترد كردن گوشت استفاده مى كنند كه اين پرتودهى مى تواند اثرات مثبت و منفى زيادى بر مواد اشعه ديده بگذارد. اين اشعه همان گونه كه ميكروارگانيزم ها را نابود مى كند، مى تواند تركيبات ناخواسته اى سنتز كند و تغييرات نامطلوبى روى تركيبات پروتئينى، كربوهيدراتى و چربى هاى مواد غذايى ايجاد كند كه بالقوه خطرناك است. البته بد نيست بدانيد فرآورده اى كه با مقدار مجاز كنترل شده پرتو داده شده باشد، راديواكتيو و مضر نيست، اما به هر حال در هنگام استفاده از محصولات اشعه ديده بايد متوجه خطرات احتمالى آن بود.

آلودگى مواد غذايى به فلزات سنگين

انتقال مايعات از لوله هاى فرسوده و زنگ زده يا استفاده از ظروف مسى كه با قلع، سفيد شده و يا قوطى هايى كه سطح لحيم كارى آنها با مواد غذايى تماس داشته باشند، موجب ورود يون سرب به مواد غذايى و در نتيجه بدن انسان مى شود. سرب ماده اى جمع شونده است و زمانى كه مقدار آن در بدن به حد معينى برسد، مى تواند مسموميت هاى مزمنى مانند كم خونى، بى اشتهايى، آسيب به كليه ها و غيره ايجاد كند. براى پيشگيرى از اين عوارض استفاده از استيل ضد زنگ توصيه مى شود. ظروف و بسته هاى پلاستيكى هم به علت مهاجرت يونى و سرطان زايى ايمنى كاملى ندارند. هماره از مصرف زياد مواد غذايى و هله هوله هاى كارخانه اى در يك زمان يا صرف مداوم آنها به مدت طولانى جداً خوددارى كنيد و اين را بدانيد كه غذاهاى صنعتى هيچ گاه نمى توانند جايگزين مناسب غذاهاى خوشمزه و لذيذ سنتى و خانگى باشند، بنابراين اگر از خوردن محصولات صنعتى لذت مى بريد، فقط گاهى و آن هم به مقدار اندك از آنها استفاده كنيد.
مهندسى علوم و صنايع غذايى
منبع:www.iraninstitute.com
/س